Kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego w Aleksandrowie Kuj.

(Publikacja: 09.03.2016) 

Kościół w Aleksandrowie Kuj. Jeden z dwóch. Stoi na skrzyżowaniu ulic Wojska Polskiego z Dworcową. Szczytem zwrócony w kierunku dawnej ulicy Hallera, swą wieżą z daleka zaprasza wjeżdżających do miasta. Nie jest to obiekt tak imponujący czy tak stary jak te wzniesione w okolicznych miejscowościach. Jednak zabytkowy i wart poświęcenia mu kilku zdań na tym blogu. Na początku napisałem, że jeden z dwóch. Faktycznie, jest w Aleksandrowie jeszcze jeden kościół, nowy i tak brzydki, że może także wart również poświęcenia mu chwili czasu. Stary kościół w Aleksandrowie Kuj. został opisany przez Roberta Stodolnego w jego pracy pod tytułem: "Kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego w Aleksandrowie Kujawskim. Wybrane aspekty z historii świątyni i jej wyposażenia".

Pisząc o przedmiotowej budowli będę się posługiwał tymże opracowaniem.

Napisałem "stary kościół" a przecież nie jest on wcale tak stary, pomimo, że zabytkowy.

Geneza powstania świątyni wiąże się z rozwojem miejscowości. Kiedy w roku 1862 powstaje w kujawskiej miejscowości Aleksandrowo dworzec kolejowy, miejscowość zaczyna się coraz bardziej zaludniać i rozrastać. Początkowo wierni korzystali z gościnności kościoła w pobliskim Służewie. Z czasem jednak podjęto kroki ku budowie własnej świątyni.

Zaczęło się od tego, że właściciel majątku Białe Błota Władysław Trojanowski wydał zezwolenie na budowę na swym terenie kaplicy. Oddając w ten sposób swą własność dla dobra ogółu.

Póniej w 1914 r. przysposobiony syn w/w Edward hr. Mycielski-Trojanowski przekazał ten teren Kościołowi zastrzegając przy tym sobie i potomnym prawo do zasiadania w loży kolatorskiej (loża darczyńcy) a znajdujący się w !podziemiach kościoła! grób W. Trojanowskiego miał tam zostać na zawsze. Na murze miała zostać umieszczona tablica upamiętniająca darczyńcę.

Ciekawostką jest, że na wniosku złożonym do władz nowa świątynia nosić miała miano Św. Aleksandra (ukłon w stronę Cara?), natomiast wedle cytowanego przeze mnie opracowania nie zachowały się informacje poświadczające, iż faktycznie miałaby takie imię kiedykolwiek nosić. Czyżby w sten sposób Polacy zrobili trochę w przysłowiowego konia urzędników carskich chcąc w ten sposób wymusić zgodę na budowę?

Autorem projektu świątyni został Edward Cichocki.

Uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod nową kaplicę miała miejsce w 1882 r.

Kościół nie został od początku zbudowany w takiej formie jak dzisiaj go oglądamy. Pierwszy etap budowy zakończono w roku 1886.

Do budowy świątyni przyczynili się:

• Władysław Trojanowski - darczyńca gruntu,
• Stanisław Rejman - społecznik,
• ks. prałat Franciszek Stopierzyński,
• ks. dziekan W. Waszak,
• ks. biskup W. Popiel-Chościak.

Wkrótce narodził się pomysł rozbudowy kościoła.

Tym razem autorem projektu był Zbigniew Kiślański.

Rozbudowę zakończono w roku 1899 r.

Tutaj szczególnie wyróżnili się:

• Bolesław Sokulski - maszynista na kolei,
• Maksymilian Trzciniecki - kupiec,
• Aleksandr Sendler - naczelnik stacji.

W roku 1918 mianowano pierwszego proboszcza nowo powstałej niezależnej od Służewa (jak to było wcześniej) parafii ks. F. Szczygłowskiego.

Kościół w swej pierwotnej formie, staraniem Władysława i E. hr. Mycielskiego-Trojanowskiego został wewnątrz pokryty na sklepieniu gwiazdami, na ścianach prezbiterium (część z ołtarzem) koronami. Dzisiaj oryginalne zdobienia pokrywa warstwa (pewnie nie jedna) ohydnej żółtej farby.

Kościół dzisiaj sprawia wrażenie zaniedbanego. Zgromadzone w nim obrazy poszarzały i wymagają odrestaurowania. Liczba osób gromadząca się przy okazji świąt wskazuje na konieczność zwiększenia liczby mszy. Bardziej niż rozbudowa przydałby się zabytkowej świątyni gruntowny remont może z odtworzeniem oryginalnego wnętrza. 

Do nieświadomych pewnie niszczących zabytek działań człowieka dołączyły się także działania świadome. Podczas II Wojny Światowej zniszczeniu uległy wszystkie poza jednym witraże. Ostał się tylko ten z wizerunkiem Św. Barbary.

Według relacji jednej z mieszkanek Aleksandrowa pamiętającej tamte czasy w kościele okupant urządził magazyn. Jedna z rodzin miała przechować w ukryciu przed Niemcami przedwojenną monstrancję.

Ciekawostkę wystroju dzisiejszego kościoła stanowi umieszczony na zewnętrznej ścianie herb. Napis pod nim umieszczony błędnie głosi iż jest to herb rodziny Trojanowskich.

Faktycznie jest to herb Władysława Trojanowskiego syna Katarzyny Trojanowskiej z Miłobędzkich herbu Ślepowron i Walentego Trojanowskiego herbu Szeliga, który zmarł w 1907 r. i został pochowany w krypcie kościoła w Aleksandrowie.

Dzisiaj w podziemiach kościoła nie ma już szczątków zmarłego. Ślad po nich zaginął. Z grobowca ostał się tylko w/w herb, odnaleziony i zamontowany na ścianie przez proboszcza ks. dr. M. Mielaczarka.

Swoją drogą to ponownie dociera do mnie jak bardzo Aleksandrów w początkach swego powstania był związany z nazwiskiem Trojanowskich. Czasem mam wrażenie, jakby na siłę wręcz starano się wymazać pozytywne aspekty działalności Władysława Trojanowskiego i Edwarda hr. Mycielskiego-Trojanowskiego uwypuklając  w sumie niepotwierdzone i nie udokumentowane teorie. W sumie nie ma się czemu dziwić skoro nawet w Raporcie służb bezpieczeństwa z 1959 opisującym życie parafii przed rokiem 1939 (cóż za szerokie zainteresowania!) Edward hr. Mycielski-Trojanowski występuje jako największy działacz katolicki i organizator istniejących wtedy stowarzyszeń i organizacji zgromadzonych przy parafii. 

Znajdujący się w murze kościoła podpis na cegle. Cegielnia Aleksandrów Kuj. Już nie istnieje. Zainteresowanych odsyłam do postu o cegielni. 

27.06.2016 r.
Ostatnie może zdjęcia kościoła w starej bryle: